Amerika ki te Tonga

Nō Wikipedia Māori
Amerika ki te Tonga
Rahi17,840,000 km2
Taupori385,742,554 (2011, 5th)
Taupori kiato21.4/km2
Ingoa tangataAmerika ki te Tonga
Whenua12 (Mātai Whenua Tōrangapū)
Takiwā whirinaki3
ReoReo Pāniora, Reo Pōtikī, Reo Quechua me ētahi atu reo maha
WāhiwāUTC-2 ki UTC-5
Ētahi atu tāone hiraRārangi rohe metropolitan ki Amerika-ki-te-Tonga
São Paulo
Lima
Bogotá
Rio de Janeiro
Santiago
Caracas
Buenos Aires
Salvador
Brasília
Fortaleza
Mahere whenua ōkiko o Amerika-ki-te-Tonga

He tuhipānui tēnei mō te paparahi. Tirohia ‘Tai Tonga o te Hononga-o-Amerika’ mō te wāhanga whakatetonga o te HOA.

Ko Amerika-ki-te-Tonga tētahi paparahi ki te tuakoi uru, ā, mō te nuinga, ki te tuakoi tonga, ahakoa he wāhanga hoki tōna ki te tuakoi raki. E ai ki te tauira e whakamahia ki ngā whenua kōrero reo Pāniora me te nuinga o Amerika-ki-te-Tonga, he wāwāhanga noa iho te raro-paparahi nei o te paparahi nui o Amerika.

Rere ana te Moananui-a-Kiwa ki tōna taha hauāuru me te Moana Ranatiki ki te raki me te rāwhiti, ā, takoto ana te Moana Karipiana me te paparahi o Amerika-ki-te-Raki ki tōna māuru. Tekau mā rua ōna wehenga motuhake: Āketina, Poriwia, Parīhi, Koromōpia, Hiri, Ekuatoa, Kaiana, Parakai, Perū, Hurināme, Urukoi me Wenehūera; ā, e rua ōna wāhanga motuhaketanga-kore: Guiana Wīwī, tētahi tānga tāwāhi o Wīwī, me ngā Moutere Falklands/Malvinas, tētāhi Takiwā Piritene Tāwāhi (ahakoa ka tautohea e Āketina). Tāpiri ake ki ēnei, ka taea hokia ngā Moutere ABC o Hōrana, me Trinidad me Tobago te tautohua hei wāhanga o Amerika-ki-te-Tonga.

He rahinga whenua 17,840,000 km2 tō Amerika-ki-te-Tonga (paparahi tuawhā whai muri i a Āhia, Āwherika me Amerika-ki-te-Raki), ā, 371,090,000 ōna kainoho (tuarima whai muri i a Āhia, Āwherika, Ūropi me Amerika-ki-te-Raki). Ko Parīhi, Koromōpia, Āketina, Wenehūera me Perū ngā whenua taupori maha rawa (ā-raupapa). Noho ai te nuinga o tō te paparahi taupori ki ngā takutai hauāuru, rāwhiti hoki, he ruarua noa iho ngā kainoho ki ngā rohe ōroto, rohe whakatetonga.

Tū tiketike ana ngā Maunga Andes ki te wāhanga hauāuru o Amerika-ki-te-Tonga. Hei aronga kē, he raorao ki ngā wāhanga whiti reira rere ai ngā awa Amahona, Orinoco me Paraná. Takoto ana te nuinga o te paparahi nei ki te tai pārū. He mea tuku iho ngā ahurea, momopori o Amerika-ki-te-Tonga i ngā taunekeneke i wāenganui i ngā tāngata taketake, ngā kaiwhara Ūropi, ngā manene, me ngā pononga Āwherika. Nō te roanga o te tāmitanga, kōrero ai te nuinga o ngā wae Amerika-ki-te-Tonga i te ngā reo Pāniora, reo Potukara rānei, ā, whakaatu ai ngā hapori me ngā wehenga i ngā tikanga o te Tūpori Hauāuru.

Ōhanga[takatā | takatā pūtake]

Whenua GDP (tūtapa, 2014) miriona tāra HOA[1] GDP (PPP, 2014) miriona tāra HOA[1] GDP āheinga hoko ōrite ia tangata
tāra HOA (2011)[1]
Kaweatu rawa
($p), 2011[2]
HDI i 2011 (rank)[3] Ōwehenga kei raro i te $2 (PPP) ia tangata ia rā[4]
 Āketina 536,155 927,382 17,516 83.7 0.797 2.6
 Poriwia 34,083 69,979 4,789 9.1 0.663 24.9
 Parīhi 2,244,131 3,072,607 11,769 250.8 0.744 10.8
 Hiri 264,095 410,277 17,222 86.1 0.805 2.7
 Koromōpia 400,117 641,532 10,249 56.5 0.710 15.8
 Ekuatoa 100,485 181,950 8,492 22.3 0.720 10.6
 Moutere Falkland[5] (Kīngitanga Kotahi) 165 165 55,400 0.1
 Kiana o Wīwī[6] (Wīwī) 4,456 4,456 19,728 1.3
 Kaiana 3,142 5,498 7,465 0.9 0.633 18.0
 Parakai 31,301 57,866 5,413 9.8 0.665 13.2
 Perū 208,188 376,736 10,062 46.3 0.725 12.7
 Hurināme 5,273 9,240 9,475 1.6 0.680 27.2
 Urukoi 55,597 69,777 15,113 8.0 0.783 2.2
 Wenehūera 209,226 545,704 12,568 92.6 0.735 12.9
Tapeke 4,176,712 4,738,384 11,962 669.1 0.729 11.3

Tāone tino nunui ā-ōhanga o Amerika-ki-te-Tonga 2010[takatā | takatā pūtake]

Raupapa Rohe Whenua GDP piriona tāra HOA [7] Taupori (m)[8] GDP āheinga hoko ōrite ia tangata
1 São Paulo  Parīhi $388 20,186,000 $19,221
2 Buenos Aires  Āketina $362 13,639,000 $26,542
3 Rio de Janeiro  Parīhi $201 12,043,000 $16,690
4 Bogotá  Koromōpia $140 12,218,062 $15,891
5 Santiago  Hiri $120 6,015,000 $19,950
6 Brasília  Parīhi $110 2,362,000 $46,571
7 Lima  Perū $109 9,121,000 $11,950
8 Caracas  Wenehūera $99 5,965,000 $15,646
9 Belo Horizonte  Parīhi $61 5,523,000 $11,045
10 Medellín  Koromōpia $50 3,686,000 $13,565

Tāpoi[takatā | takatā pūtake]

Kei Wenehūera te Wairere Anahera, te wairere hūrokuroku teitei rawa o te ao. He 979 m (3,212 ft) tōna teitei, ā, he 807 m (2,648 ft) tōna taka.
Kei te roherohe o Āketina me Parīhi ngā Wairere Iguazu, tētahi o ngā Mīharo Whitu Hou o te Ao Tūroa.

Wehenga motuhake, takiwā whirinaki[takatā | takatā pūtake]

Page Template:Multiple image/styles.css has no content.

Tāone tekau nunui o Amerika-ki-te-Tonga
São Paulo, Parīhi
Lima, Perū
Bogotá, Koromōpia
Santiago, Hiri
Caracas, Wenehūera
Buenos Aires, Āketina
Salvador, Parīhi
Brasília, Parīhi
Fortaleza, Parīhi
Ingoa rohe,
takiwā, me ngā pīwari
Rahinga
(km2)[9] (sq mi)
Taupori
(2009 est.)[9]
Taupori kiato
(ia km²)
Ūpokonga
 Āketina 2,766,890 km2 (1,068,300 sq mi) 40,482,000 14.3/km² (37/sq mi) Buenos Aires
 Ekuatoa   283,560 km2 (109,480 sq mi) 14,573,101 53.8/km² (139.3/sq mi) Quito
 Hiri[10]   756,950 km2 (292,260 sq mi) 16,928,873 22/km² (57/sq mi) Santiago
 Hurināme   163,270 km2 (63,040 sq mi) 472,000 3/km² (7.8/sq mi) Paramaribo
 Kaiana   214,999 km2 (83,012 sq mi) 772,298 3.5/km² (9.1/sq mi) Georgetown
 Kiana o Wīwī (Wīwī)    91,000 km2 (35,000 sq mi) 221,500[11] 2.7/km² (5.4/sq mi) Cayenne (Préfecture)
 Koromōpia 1,141,748 km2 (440,831 sq mi) 46,920,000 40/km² (103.6/sq mi) Bogotá
 Moutere Falkland (Kīngitanga Kotahi)[12]    12,173 km2 (4,700 sq mi) 3,140[13] 0.26/km² (0.7/sq mi) Port Stanley
Moutere South Georgia me South Sandwich Moutere South Georgia me South Sandwich (Kīngitanga Kotahi)[14]     3,093 km2 (1,194 sq mi) 20 0/km² (0/sq mi) King Edward Point
 Parakai   406,750 km2 (157,050 sq mi) 6,831,306 15.6/km² (40.4/sq mi) Asunción
 Parīhi 8,514,877 km2 (3,287,612 sq mi) 202,241,714 22.0/km² (57/sq mi) Brasília
 Perū 1,285,220 km2 (496,230 sq mi) 29,132,013 22/km² (57/sq mi) Lima
 Poriwia 1,098,580 km2 (424,160 sq mi) 9,863,000 8.4/km² (21.8/sq mi) La Paz me Sucre[15]
 Urukoi   176,220 km2 (68,040 sq mi) 3,477,780 19.4/km² (50.2/sq mi) Montevideo
 Wenehūera   916,445 km2 (353,841 sq mi) 31,648,930 30.2/km² (72/sq mi) Caracas
Tapeke 17,824,513 385,742,554 21.5/km²

Reo[takatā | takatā pūtake]

Reo o Amerika-ki-te-Tonga

Kupu tautoko[takatā | takatā pūtake]

  1. 1.0 1.1 1.2 "World Economic Outlook Database". IMF. October 2014. Retrieved 2015-04-12.
  2. "Country Comparison:Exports". The World Factbook. CIA. 2011. Archived from the original on 2019-04-27. Retrieved 2015-12-10.
  3. "Human Development Report 2011. Human development indices. p.23" (PDF). Kotahitanga Aorere. {{cite web}}: Unknown parameter |access date= ignored (|access-date= suggested) (help)
  4. "Poverty headcount ratio at $2 a day (PPP) (% of population)". World Bank. 2011.
  5. "Falkland Islands". The World Factbook. CIA. 2011. Archived from the original on 2010-01-29. Retrieved 2015-12-10.
  6. "Guyane" (PDF). IEDOM. 2009.
  7. "Global city GDP rankings 2008–2025". Pricewaterhouse Coopers. Archived from the original on 4 Haratua 2011. Retrieved 31 July 2010. {{cite web}}: Check date values in: |archivedate= (help)
  8. "Demographia World Urban Areas p.22" (PDF). Demographia. April 2012.
  9. 9.0 9.1 He mea tango ngā rahinga whenua, taupori whakatau tata mai tō te CIA 2008 World Factbook, nāna ngā raraunga mō te Hongongoi 2007 i whakamahia, hāngai kua kītia kētia.
  10. Tae ana ki Rapanui i te Moananui-ā-Kiwa, tētahi takiwā Hiri ka whakarōpūtia auautia hei wāhanga o te Ao-o-Kiwa. Ko Santiago te ūpokonga whakahaere o Hiri; Ko Valparaíso te wāhi hui whakature.
  11. (January 2009) INSEE, Kāwangatanga o Wīwī. "Population des régions au 1er janvier" (in Wīwī). Retrieved 2009-01-20.
  12. Kokorahotia e Āketina.
  13. "Falkland Islands: July 2008 population estimate". Cia.gov. Archived from the original on 2010-01-29. Retrieved 2012-05-21.
  14. He mea kokorahotia e Āketina; ka whakarōpūtia auautia ngā Moutere South Georgia me South Sandwich o te Moana Ranatiki ki te Tonga ki te Tiri o te Moana (nō te tatanga). Kāore ā rātou taupori tūturu, he ope kairangahau kauteatea āhua tokorau kē.
  15. Ko La Paz te ūpokonga whakahaere o Porowia;