Hōne Heke Ngāpua

Nō Wikipedia Māori
Hōne Heke Ngāpua i a ia i te Pāremata i Te Whanga-nui-a-Tara

I whānau mai a Hōne Heke Ngāpua i Kaikohe i te tau 1869. Ko Ngā Puhi tōna iwi. Tapaina ai ia ki tōna koroua a Hōne Heke Pōkai, i ātete rā ki te mana o te Karauna i te tekau tau atu i 1840, nāna hoki te pouhaki o Peretānia ki Kororāreka i topetope.

Ka kuraina a Ngāpua ki ngā kura Māori, ki te Kura o Tīpene i Tāmaki-makau-rau. Nō muri ka mahi ia hei karaka i tētahi tari rōia i Tāmaki-makau-rau. I te tekau tau atu i 1880 ka kuhu a Ngāpua ki te Kotahitanga, he rōpū e whai ana kia whakahokia te mana motuhake o te Māori ki runga i ōna whenua, ki runga hoki i ētahi o ngā whakahaere, mā roto i tētahi Pāremata Māori.

I te tau 1893, i te wā e rua tekau mā aha noa iho ōna tau, ka kauhau a Hōne Heke ki te Pāremata o te Kotahitanga. Ka whakaatu ia i tōna mārama ki te ariā o te Kotahitanga, ki ngā take nui hoki kei mua i te iwi Māori.

Nā tōna tohungatanga ki te whiri kōrero, ka pōtitia a ia hei Mema Pāremata Māori mō Te Tai-tokerau i te tau 1893. I te tau 1894, nāna te Pire Tika Māori i tāpae ki mua i te Pāremata. E tono ana te pire mō tētahi kaupapa taketake mō te Māori, kia whakamanatia te Tiriti o Waitangi, kia tū hoki he Pāremata Māori. Ahakoa ngā tautoko mai a te maha o ngā iwi, kāore i ture te pire. Heoi, ka whai wāhi ētahi o ana whakaritenga ki ngā hanganga ture o muri, pērā i te Ture Kaunihera Māori o 1900.

I te tau 1898 nā Hōne Tōia i ārahi ngā Māori o te riu o Waimā i Hokianga kia kaua e utu i ngā tāke kurī me ētahi atu tāke nā te kāwanatanga me te kaunihera ā-rohe i uta ki runga i a rātou. Ka tonoa e te kāwanatanga āna hōia ki te tāmi i tēnei takahi i te ture. Ko te kuhunga atu tērā o Ngāpua ki te haukoti i te rerenga o te toto; ka tukua e Tōia mā ā rātou rākau ki raro. Ahakoa e ātetetia ana ngā reiti me ngā tāke i utaina, ko te pūtake kē o te riri, ko te whakatuma ki te mana o te Karauna. Koia anō tētahi o ngā wero whakamutunga i tēnei mana.

Ka pūmau a Ngāpua ki te Kotahitanga, tatū rawa ki tōna matenga tōmua i te tau 1909 i te mate kohi. E 40 tōna pakeke.

Tohutoro[takatā | takatā pūtake]

  • Ngā Tāngata Taumata Rau URL:NZDB
Ngā kaihautū 1840-1980
Ngā kaihautū 1840-1900:   Āperahama Taonui • Āpihai Te Kawau • Hāmiora Mangakāhia • Hēnare Kaihau • Hēnare Mātene Te Whiwhi • Hēnare Matua • Hēnare Tomoana • Hirini Rāwiri Taiwhanga • Hoani Nahe • Hōne Heke • Hōne Heke Ngāpua • Hōne Mohi Tāwhai • Hōne Ōmipi • Hōri Kerei Taiaroa • Horonuku Te Heuheu Tūkino IV • Karaitiana Takamoana • Matiaha Tiramōrehu • Meri Te Tai Mangakāhia • Niniwa-i-te-rangi • Nireaha Tāmaki • Pāora Tūhaere • Pōmare II • Pōtatau • Rangi Topeora • Rāpata Wahawaha • Rewi Manga Maniapoto • Riperata Kahutia • Riwha Tītokowaru • Tāmati Wāka Nene • Tāraia Ngākuti Te Tumuhuia • Tāwhiao • Te Hāpuku • Te Heuheu Tūkino III, Iwikau • Te Keepa Te Rangihiwinui • Te Keepa Te Rangi-pūawhe • Te Kooti Arikirangi Te Turuki • Te Pahi • Te Rauparaha • Te Ruki Kawiti • Te Whiti o Rongomai • Timi Kara • Tohu Kākahi • Wahanui Huatare • Wiremu Kīngi Te Rangitāke • Wiremu Pere • Wiremu Tako Ngātata • Wiremu Tāmihana • Wiremu Te Kākākura Parata • Wiremu Te Wheoro
Ngā kaihautū 1900-1980:   Apirana Ngata • Eruera Tirikātene • Hēnare Balneavis • Hēni Materoa • Hoani Te Heuheu Tūkino VI • James Clendon Tau Hēnare • Korokī • Mahuta Tāwhiao • Matiu Rata • Māui Pōmare • Paraire Paikea • Rangi Mawhete • Rua Kēnana • Tahupōtiki Wiremu Rātana • Tai Mitchell • Te Puea Hērangi • Te Rangi Hīroa • Tuaiwa Eva Rickard • Turi Carroll • Whina Cooper
Ngā Kāwana:   George Gipps • Te Hopihona • Pitiroi • Hōri Kerei • Tāmati Parāone
Ngā Kaitōrangapū, ngā āpiha:   Constantine Henry Phipps • Edward Eyre • Francis Dart Fenton • Francis Dillon Bell • Frederick Edward Maning • Frederick Weld • Frederick Whitaker • George Rusden • Gilbert Mair • Henry George (Earl) Grey • Henry Russell • Henry Sewell • Hōne Hīhana • Jack Kent Hunn • James Crowe Richmond • James Edward Fitzgerald • James Prendergast • James Stephen • John Gorst • Joseph Gordon Coates • Julius Vogel • Lord Glenelg • Michael Joseph Savage • Norman Kirk • Peter Fraser • Ralph Hanan • Robert Stout • Te Hētana • Te Mākarini • Te Paraihe • Te Paranihi • Te Pōkiha • Te Pūhipi • Thomas Buick • Thomas Bunbury • Walter Mantell • Walter Nash • William Herries • William Martin • William Rees • William Spain
Ngā kaiwhakanoho, ngā mihinare:   Edward Wakefield • George Clarke • James Cowan • Pīhopa Pomaparie • Richard Taylor • Te Harawira • Te Herewini • Te Karuwhā • Te Kerēhi • Te Koroneho • Te Mātenga