Kuru

Breadfruit
Scientific classification
Mātāmuatanga:	Plantae
Pori:	Magnoliophyta
Pūtoi:	Magnoliopsida
Pūtoi:	Rosales
Whānau:	Moraceae
Puninga:	Artocarpus
Momo:	A. altilis
Binomial name
Artocarpus altilis (Parkinson) Fosberg

He kuru tēnei, kei Hawai'i e tupu ana

Ko te kuru, te pōporo rānei (Artocarpus altilis) he rākau nui nō Hawaiki, ko ngā hua he tino kai a ngā tūpuna. He rākau tēnei o ngā whenua wera, ko te hua-parāoa te ingoa Pākehā. I mauria mai ētahi hua whenua mai i Hawaiki e ngā tūpuna Māori, kāhore nei e ora i roto i nga huarere o Aotearoa. Uru atu ki ēnei ko te nī, te kuru me te maika. I te ngarohanga, ka warewaretia, haunga anō ētahi tikanga ā-waka, pērā i te Māhuhu-ki-te-rangi. Anei ētahi kōrero, he nī te ingoa o aua hua, i pēnei te nui me te upoko tamaiti nei, mau ai taua tū kai nei ki konei, ā, kīhei noa ake i tupu, ā, kua kore i ēnei rā.

Kei tētahi o ngā waiata tangi tawhito o Te Arawa e mau ana (Te Rangi Hīroa 1974:39):

Rākau tapu o Hawaiki

Nō tērā taha o Tawhitinui,

Ko te kuru whakamarumaru

O te whare o Uenuku

Ko ngā hua o te kuru

Ko tētahi o ngā kōrero tuku iho o Te Arawa mō Tama-te-kapua rāua ko tana teina ko Whakaturia (Grey 1971:54-57). Ko te mahi a Tama, he haere wae rākau. I a rāua ka haere i te pō, ka kite rāua i te pōporo whakamarumaru o Uenuku, ka kainga e rāua, ka hoki anō ki tō rāua whare; ā, pēnā tonu ia pō, ia pō. Ka kitea e Uenuku ki te kore pōporo, ka maharatia, 'Kei whea ngā hua o te pōporo nei?' E tirohia ana, ka kitea ngā tapuwae o ngā wae rākau o Tama. Ka tīmata i konei ngā pakanga i Hawaiki.

Hoto ki waho

• He whakaahua, he konae mō te Kuru kei te Wikimedia Commons.

Tohutoro

• G. Grey, Nga Mahi a Nga Tupuna, te tuawhā o ngā putanga. (Reed: Te Whanga-nui-a-Tara), 1971.
• Te Rangi Hīroa (Tā Peter Buck), The Coming of the Maori, te tuarua o ngā putanga. Nō te 1949 te putanga tuatahi. (Whitcombe and Tombs: Te Whanga-nui-a-Tara) 1974.