Te Arawa

Nō Wikipedia Māori
Te Arawa
He wāhanga o Te Arawa

Mai i Maketū ki Tongariro
Rohe: Maketū ki Tongariro
Waka: Te Arawa
Maunga: Tongariro, Ngongotahā
Moana: Taupō-nui-a-Tia, Rotorua-nui-a-Kahu
Awa: Tongariro, Tarawera
Tohutoro matua: Rārangi Iwi-Hapū

Ko Te Arawa te waka tupuna o Ngāti Pikiao, Ngāti Rangiteaorere, Ngāti Rangitihi, Ngāti Rangiwewehi, Ngāti Tahu, Ngāti Tara-a-Whai, Ngāti Tū, Ngāti Tuara, Ngāti Tūwharetoa, Ngāti Uenuku Kōpako, Ngāti Whakaue, Ngāti Whāoa, Tapuika, me Tūhourangi. Ko Te Arawa te waka, ko Te Arawa te iwi, he iwi nō Te Moana-a-Toi, tae noa ki Taupō-nui-a-Tia. Ka ahu mai ō rātou tūpuna nō Ngā Ohomairangi.

Ngā kōrero o mua[takatā | takatā pūtake]

Ko Ngātoro-i-rangi te tohunga o runga o Te Arawa waka, ko Paepae-ki-Rarotonga te waka o Waitahaarikikore te matua o Hahuru. Me Timata te Whakapapa o Ngāti Tūwharetoa ki Hawaiki ki Puhaorangi. He tupua a Puhaorangi, engari ka puremutia e ia tētahi wahine Māori ko Kuraimonoa te ingoa. Ko a rāua tamaiti ko Ohomairangi. He arikinui a Ohomairangi nō Hawaiki, he amokapua nana i whakangungu ai te marae o Taputapuatea. Nā Ohomairangi ko Muturangi.

He tino tohunga a Muturangi, nōna te wheke mōkaikai nā Kupe i whai mai ki Aotearoa nei patu ai - ara ko te Wheke a Muturangi. Nā Muturangi ko Taungarangi, nā Taungarangi ko Tuamatua (ki ētahi ko Atuamatua). I te wā o Tuamatua kua takina te iwi ko Ngā Ohomairangi ko to rātou kainga ko Maketu ki Hawaiki. Ka moea e Tuamatua ngā mokopuna tokowhā o Ruatapu, a ka puta ōna uri ko Rakauri, ko Tia, ko Hei, ko Houmaitawhiti, ko Oro, ko Maaka. Ko Ngatoroirangi te tamaiti a Rakauri, he tino tohunga tēnei ki Hawaiki rā, ko tōna wahine ko Kearoa. Ko Ngatoroirangi te tohunga o runga o Te Arawa waka. Nā Ngātoro-i-rangi ko Tangihia, nana ko Tangimoana, ko Kahukura, ko Rangitakumu, ko Mawakenui, ko Mawakeroa ko Mawaketaupo. Ka moe a Mawaketaupo ki Hahuru o Hapuoneone a ka puta te tamaiti nei a Manaia.

Tirohia hoki[takatā | takatā pūtake]

Hoto ki waho[takatā | takatā pūtake]


Ngā iwi o Te Arawa
Ngāti Kea me Ngāti Tūara • Ngāti Pikiao • Ngāti Rangiteaorere • Ngāti Rangitihi • Ngāti Rangiwewehi • Ngāti Tahu • Ngāti Tara-a-Whai • Ngāti Tū • Ngāti Tuara • Ngāti Tūwharetoa • Ngāti Uenuku Kōpako • Ngāti Whakaue • Ngāti Whāoa • Tapuika • Tūhourangi
Ngā hapū o Ngāti Kea me Ngāti Tūara
Ngāti Kahungunu (Ngāti Kea me Ngāti Tūara) • Ngāti Kearoa • Ngāti Kōkohu • Ngāti Taharangi
Ngā hapū o Ngāti Pikiao
Ngāti Hinekiri • Ngāti Hinekura (Ngāti Pikiao) • Ngāti Hineora • Ngāti Hinerangi (Ngāti Pikiao) • Ngāti Kawiti • Ngāti Mākino (Ngāti Pikiao) • Ngāti Pārua • Ngāti Rongomai (Ngāti Pikiao) • Ngāti Tamakari • Ngāti Tamateatūtahi • Ngāti Te Rangiunuora • Ngāti Te Tākinga • Ngāti Tūtaki-a-Hani • Ngāti Tūtaki-a-Koti • Waitaha Turauta
Ngā hapū o Ngāti Rangiteaorere
Ngāti o Te Whaiwha • Ngāti Te Āpiti (Ngāti Rangiteaorere) • Ngāti Tū Te Niu
Ngā hapū o Ngāti Rangitihi
Ngāti Hinerangi (Ngāti Rangitihi) • Ngāti Mahi • Ngāti Rongomai (Ngāti Rangitihi)
Ngā hapū o Ngāti Rangiwewehi
Ngāti Kererū • Ngāti Pūkeko (Ngāti Rangiwewehi) • Ngāti Te Manawa • Ngāti Te Okotahi • Ngāti Te Wai
Ngā hapū o Ngāti Tara-a-Whai
Ngāti Hinehua • Ngāti Hinemihi (Ngāti Tara-a-Whai) • Ngāti Moehau • Ngāti Rongoheikume • Ngāti Taketake • Ngāti Te Rangitakaroro • Ngāti Tū Whara Ua
Ngā hapū o Ngāti Tūwharetoa
Ngāti Hinemihi (Ngāti Tūwharetoa) • Ngāti Te Aho • Ngāti Tūtemohuta • Ngāti Tūwharetoa ki Pūtauaki • Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro • Ngāti Pēhi (Ngāti Tūwharetoa ki Pūtauaki) • Ngāti Pou (Ngāti Tūwharetoa ki Pūtauaki) • Ngāti Umutahi (Ngāti Tūwharetoa ki Pūtauaki) • Te Tāwera (Ngāti Tūwharetoa ki Pūtauaki) • Ngāti Hikairo (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Hinemihi (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Kurapoto • Ngāti Kurauia • Ngāti Manunui (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Meremere • Ngāti Moekino • Ngāti Parekawa (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Rauhotu • Ngāti Rongomai (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Rua (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Rungarangi • Ngāti Tama (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Tarakaiahi • Ngāti Te Kohera (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Te Marangataua • Ngāti Te Rangiita • Ngāti Tiherau • Ngāti Tū Te Mahuta • Ngāti Tū Te Tawhā • Ngāti Tūrangitukua • Ngāti Turumakina • Ngāti Uenuku (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro) • Ngāti Waewae (Ngāti Tūwharetoa ki Tongariro)
Ngā hapū o Ngāti Uenuku Kōpako
Ngāti Taoitekura
Ngā hapū o Ngāti Whakaue
Ngāti Hurungaterangi • Ngāti Ngāraranui • Ngāti Pūkāki • Ngāti Rangiiwaho • Ngāti Rangitunaeke • Ngāti Roro-o-Te Rangi • Ngāti Tae-o-Tū • Ngāti Taiwere • Ngāti Tūmahaurangi • Ngāti Tunohopu • Ngāti Tura • Ngāti Whatumairangi
Ngā hapū o Tapuika
Ngāti Kurī (Tapuika) • Ngāti Makahae • Ngāti Mārukukere • Ngāti Moko • Ngāti Tawakepito
Ngā hapū o Tūhourangi
Ngāi Tūhourangi • Ngāti Āpū Moana • Ngāti Hinemihi (Tūhourangi) • Ngāti Mākino (Waitaha) • Ngāti Moemiti • Ngāti Tāoi • Ngāti Te Āpiti (Tūhourangi) • Ngāti Tū Teamutu • Ngāti Tūmatawera • Ngāti Tūohonoa • Ngāti Umukaria • Ngāti Uruhina (Tūhourangi) • Ngāti Wāhiao • Ngāti Whakahemo (Waitaha) • Waitaha (Te Arawa)